Het is een titel die op een reisbrochure (bestaan die eigenlijk nog?) zou kunnen staan. Magisch Malawi. Het klinkt misschien een beetje gladjes, maar dit land heeft alles wat reizen zo mooi maakt. Luieren op witte stranden, hiken over indrukwekkende bergen, mountainbiken door prachtige hoogvlaktes en slenteren over chaotische marktjes, het kan hier allemaal. Malawi is druk, mooi en… onbekend.

“Dat moet ik even opzoeken op Google Maps.” En: “Malawi? Dat klinkt meer als een enge ziekte.” Het zijn een paar van de reacties van vrienden en familie toen we vertelden dat we naar Malawi zouden gaan. Daarom eerst een korte introductie. [Siri-stem aan] Het land Malawi bestaat sinds 1964 en ligt ingeklemd tussen het enorme Meer van Malawi aan de oostkant, Zambia aan de westkant, Tanzania in het noorden en Mozambique in het zuiden. Het is bijna drie keer zo groot als Nederland, heeft zo’n 20 miljoen inwoners en de hoofdstad is Lilongwe. [Siri-stem uit]

Waar rook is…

Bij de vorige update waren we iets minder dan een week in Malawi. We rijden vanuit Cape Maclear aan de zuidkant van het Meer van Malawi verder omlaag, naar het Zomba-plateau. Onderweg zien we dat Malawi zeker niet overal mooi is. Enorme droogte, veel onafgebouwde huizen en dorpjes waar overal afval rondslingert. Nu zijn hoofdwegen meestal niet de mooiste en we proberen ze vaak ook wel te vermijden, maar soms kan het niet anders. In het stadje Zomba kamperen we op de helling van het plateau bij Casa Rossa, dat wordt gerund door de Italiaanse Silvia en haar man, die op dat moment in Italië is. Het is een heerlijke plek waar we eindelijk weer eens verse pasta en pizza eten. Je begrijpt, we koken weinig zelf deze dagen.

Het Zomba-plateau steekt zo’n 1.300 meter boven het landschap uit en heeft twee gezichten: hoe het had kunnen zijn en hoe het is. Veel van de oorspronkelijke bossen zijn gekapt en platgebrand, waardoor de hellingen er zwartgeblakerd bijliggen. Overal op en rondom het plateau zijn branden, waardoor de lucht zwaar is en het uitzicht wordt belemmerd. We zagen het eerder al in Zambia en Zimbabwe, maar deze stille natuurramp speelt zich in alle landen in de regio af. Iedereen kent de beelden van het brandende regenwoud in Brazilië, maar dat half Afrika in de fik staat daar hoor je nooit iemand over. In dit tempo staat er over 15 jaar geen boom meer overeind. Er zijn veel oorzaken voor de bosbranden, maar ze ontstaan bijna nooit vanzelf. Branden worden aangestoken om muizen te vangen (die ze langs de weg, op een stokje gespiesd, verkopen), om houtskool te maken, om de grond vruchtbaar te maken voor landbouw, om dieren makkelijker te kunnen afschieten en zo zijn er nog wel wat redenen. Iedereen die je ernaar vraagt vertelt wat anders. Grote bedrijven kappen de bomen op het Zomba-plateau, maar planten niks terug. En dan is er nog het probleem dat bijna iedereen op hout kookt. Daar is niet zomaar een oplossing voor, want gas is onbetaalbaar voor de meeste mensen. Maar het betekent wel dat er overal bomen worden gekapt. Mensen komen met stapels hout achterop de fiets of op hun hoofd de berg af. Wat overblijft zijn uitgedunde bossen en kale vlaktes.

Op het Zomba-plateau zijn diverse initiatieven om de ontbossing te stoppen. We gaan in deze dagen twee keer op pad met een gids die is aangesloten bij zo’n initiatief. Het is hier ondanks alles erg mooi en op sommige plekken is de vegetatie nog in mindere mate aangetast. Op de laatste dag wandelen we door het oerbos en zien we pas hoe mooi het hier echt kan zijn. Niet de geluiden van mensen die bomen omhakken, maar van dieren die in het groen leven. Niet de geur van rook, maar van het bos.

Uitzicht vanaf het Zomba-plateau | Stapel hout achterop de fiets | Wandeling over het plateau met een gids | Het laatste stukje oerbos | Kamperen bij Casa Rossa

Zee van thee

Na vier dagen nemen we afscheid van Silvia en het Zomba-plateau en rijden we verder naar het zuiden, naar het Mulanje-gebergte. Als we het gebergte naderen, rijden we opeens een felgroene oase van theeplanten in. Zó groen hebben we het nog niet gezien deze reis. De thee zal er waarschijnlijk niet beter van gaan smaken, maar het decor van de plantages is indrukwekkend. De camping ligt aan de rand van de theevelden en in de avond maken we een wandeling door de plantages. Terwijl het waterige zonnetje langzaam afscheid neemt van de dag, lopen we langs dorpjes waar kinderen naar ons zwaaien en vrouwen luid pratend en lachend de was doen in het riviertje. Als we langs een voetbalveldje lopen waar kinderen penalty’s nemen, mag ik ook een paar keer schieten. De boomlange keeper weert zich kranig, ik heb wel een paar pogingen nodig om de bal in het doel te krijgen.

De volgende middag rijden we nog wat verder de theevelden in, want tsjonge wat ís het hier mooi. Via de rode zandweggetjes, die als een spinnenweb door de plantages lopen, rijden en wandelen we door de oneindig golvende, groene zee van thee. Paarse jacaranda-bomen tornen als kunstwerken boven de theeplanten uit, met op de achtergrond het indrukwekkende Mulanje-massief dat als een beschermheer over de theevelden waakt.

Theevelden met op de achtergrond het Mulanje-massief | Nieuwsgierige kinderen | Oogsten van de thee

‘We have a situation’

Na een paar dagen tegen de berg aangekeken te hebben, wordt het tijd om hem te beklimmen. We willen een driedaagse hike lopen, waarbij we de eerste dag 1.300 meter gaan klimmen. Andere reizigers hebben ons gids Stanford aangeraden, waarmee we de planning maken. Op de ochtend van vertrek komt hij aangelopen in zijn bloesje en nette broek, waaruit we opmaken dat hij een hoop gaat doen vandaag, maar niet een berg oplopen. Les 1 van de slechtnieuwsgesprekken heeft Stanford in ieder geval goed begrepen, want hij begint meteen met ‘We have a situation’. Er volgt een of ander vaag verhaal, maar de conclusie is dat we een andere gids krijgen. Hij schuift Tadziwa naar voren, die ‘ferrie koet Ingliesh’ spreekt en met ons de route zal gaan lopen.

Helaas blijkt zijn Engels niet zo ‘ferrie koet’. Hij grinnikt schaapachtig als we een vraag stellen en gooit er af en toe wat algemeenheden tegenaan als ‘Malawi is very beautiful’ en ‘You are going to enjoy the mountain’. Nou, dat doen we zeker! De eerste dag is pittig, het is heet en de paden lopen steil omhoog, maar uitzicht boven is fantastisch. In de berghut trekken we moe maar voldoen onze schoenen uit en ploffen op de veranda neer.

Risottopap

Op dag twee hoeven we gelukkig een stuk minder hoogtemeters te maken. Als we klaar zijn om te vertrekken om half negen, staat Tadziwa al een uur te wachten op ons. De vorige avond hebben we afgesproken om ‘half past 8’ te vertrekken, maar Engels blijft lastig… De route over bergkammen en hoogvlaktes is in ieder geval prachtig, honderden tinten groen en bruin worden afgewisseld met (ook hier) zwartgeblakerde vlaktes. De zoete geur van verbrand cederhout hangt tussen de bergen.

Echt veel ervaring met meerdaagse hikes hebben we niet en onze voedselplanning is dan ook lachwekkend. De risotto die Ellemieke van te voren heeft gemaakt is door de warmte pap geworden, de pannenkoeken ruiken na de eerste dag zuur en de groenten voor de maaltijd op dag 2 zijn gecrasht in de tas. Ach, verbeterpuntje voor de volgende keer. We genieten er niet minder om. Het uitzicht vanaf de veranda van de tweede berghut is prachtig, maar we zijn gesloopt van twee dagen hiken. We gaan dan ook vroeg naar bed en omdat we de enige gasten zijn in de berghut liggen we al snel diep te slapen. Totdat er iemand om klokslag middernacht keihard op de deur van de hut bonst. We schrikken wakker uit onze halve coma en met een zaklamp wankel ik half slapend naar de deur en haal de grendel eraf. Een groep van zes mensen, die in het donker omhoog zijn gelopen, staat bepakt en bezakt op de veranda. Eenmaal binnen duurt het nog uurtje voordat de groep eindelijk gaat slapen. De volgende ochtend als we wakker worden zien we alleen nog de resten van hun ontbijt verspreid over de tafel liggen.

De laatste dag dalen we weer af, langs spectaculaire vergezichten en met een pauze bij een waterval, waar we een duik nemen in het frisse bergwater om af te koelen. We made it!

Uitzichten vanaf de Mulanje-bergen | Berghut op dag 2

No power

De dagen erna rusten we uit en rijden naar de tweede stad van het land, Blantyre. Daar verlengen we ons visum, want bij de grens kregen we slechts vier weken en we willen wel wat langer blijven. Er staat een enorme rij bij het kantoor, maar als we vragen waar we moeten zijn worden we de kelder ingestuurd, drie keer links, twee keer rechts en dan een kantoortje halverwege de gang. Daar krijgen we van een mevrouw de juiste stempels en vijf minuten later staan we weer buiten.

In het, zeker voor Malawische begrippen, luxe appartementje dat we hebben gehuurd is een wasmachine aanwezig, maar de stroom ligt er grote delen van de dag af. We moeten dus een beetje plannen om alle wasjes gedaan te krijgen. Net als in Zuid-Afrika zijn het geplande ‘power cuts’, maar in Malawi zijn deze vaker en langer. Het is heel normaal dat er een halve dag geen stroom is. Ik kan er wel de humor van inzien dat de slogan van de nationale stroomleverancier Escom luidt: ‘Power all day every day’.

Blantyre is verder vooral heel erg druk. In de hele stad zijn verwarrende eenrichtingsstraten, waar het verkeer de hele dag door vast staat. Dat is nu nog erger dan anders, omdat er rijen van soms wel honderd meter voor de tankstations staan. Gelukkig voor ons is er dit keer een tekort aan benzine, dus wij kunnen de rij omzeilen en zonder te wachten onze tank volgooien.

Laatste regenwoud

Na Blantyre rijden we naar het Ntchisi Forest, het laatste stukje regenwoud van Malawi. Er staan bomen die tientallen meters de hemel in groeien, met lianen die er Tarzan-proof uitzien. In de prachtige lodge, die aan de rand van het oerwoud ligt, eten we ’s avonds bij het kaarslicht, terwijl boven ons hoofd duizenden sterren fonkelen.

Op de weg terug rijden we dwars door het binnenland van Malawi. Het is een prachtige route, een soort Toscane maar dan met rode in plaats van gele weggetjes en bananenbomen in plaats van cipressen. Het is ook een plek waar nooit reizigers komen en we worden dan ook vrolijk toegezwaaid. Sommige mensen blijven als aan de grond genageld staan en staren ons letterlijk met open mond na. Alsof er zojuist een Land Cruiser met daktent uit de hemel is komen vallen.

Hoewel de slingerweggetjes door het binnenland soms uitdagend zijn, is de hoofdweg waar we daarna op terechtkomen gewoon gevaarlijk. Het asfalt is aan beide kanten van de weg zover afgebrokkeld dat er nog maar een rijbaan over is. Vrachtwagens knallen met duizelingwekkende snelheid over het overgebleven stuk asfalt en voor tegenliggers rest slechts een optie: zo snel mogelijk aan de kant.

Rijden over rode weggetjes | Wandeling door het oerwoud | Bomen van tientallen meters hoog

Haus am See

De dagen erna staan we op misschien wel het mooiste campingplekje van Malawi: onder de bomen op het gras, met voor onze tent slechts het strand en het meer van Malawi. We genieten bij Ngala Beach een paar dagen van zand, strand, zon, water en verse vis. Heerlijk! Het is soms net vakantie, dat reizen.

We blijven nog even bij het meer, maar dan een stukje naar het noorden. In het plaatsje Nkhata Bay huren we een huisje dat op de kliffen aan het meer staat. Onder onze veranda beuken de golven van het meer op de rotsen uiteen. Het composttoilet in ons Haus am See is wat minder idyllisch, elke keer als we de deksel openen kruipen Kaatje en Kareltje Kakkerlak onder de bril vandaan.

Vanuit Nkhata Bay gaan we met gids Joseph op pad (alles gaat hier met een gids), omhoog een berg op voor wat beweging. We vragen aan Joseph of we een schooltje kunnen bezoeken op de terugweg. Daarop neemt hij ons mee naar de basisschool waar hij zelf als kind op heeft gezeten. Als we aankomen is het net pauze en stromen honderden kinderen op ons af om high fives te geven. We zijn hier als vreemdelingen een bezienswaardigheid. We mogen in alle klassen kijken, krijgen les over lengte- en breedtegraden, ik zet de klas op stelten als ik een groepsfoto wil maken en we bekijken geduldig heel veel ijverig ingevulde schriftjes, die de kinderen trots laten zien.

In de lerarenkamer hangt een overzicht van het aantal leerlingen per klas. De klassen zijn overvol, kinderen zitten tot in de deuropening en dan te bedenken dat dit nog maar de helft is. De andere helft krijgt in de middag les, dus leerlingen gaan maar halve dagen naar school. Maar uit het staatje blijkt vooral dat het verloop enorm is, amper 10 procent van de kinderen haalt groep 8. Dat komt omdat ouders de schoolspullen niet meer kunnen betalen, kinderen moeten werken of moeten helpen in het huishouden. Het is een thema waar ik via mijn werk bij Plan International maar al te bekend mee ben, maar om de harde cijfers aan de muur te zien hangen op een willekeurig plattelandsschooltje in Malawi is wel confronterend.

Kamperen aan het strand | Ellemieke doet yoga | Ellemieke doet suppen | Levendige strandjes | Bezoek aan schooltje

Rubber

In de buurt van Nkhata Bay zit een enorme rubberplantage, waar we op de heenweg langs zijn gereden. We zijn wel benieuwd of we die kunnen bezoeken en rijden op goed geluk naar het hoofdkantoor. Daar belanden we in een kantoortje van een manager. Uitpuilende, grote ordners staan schots en scheef in de kast en overal liggen stapels papier. Alleen de computer verraadt dat we niet 60 jaar terug in de tijd zijn gegaan. De man ontvangt ons hartelijk en regelt iemand die ons rondleidt. We krijgen uitleg over het planten van de bomen en het nauwkeurige proces van insnijden om het vloeibare rubber uit de boom te krijgen.

In de middag rijden we nog een rondje door het achterland, langs frisgroene rijstvelden, over stoffige weggetjes en houten bruggetjes. We delen de weg met volgepakte brommertjes (er kunnen heus vijf mensen op), fietsers die een halve huisraad op hun bagagedrager meeslepen en vrouwen in vrolijke, felgekleurde kleding met grote bossen stro op hun hoofd. Rijden op dit soort weggetjes is reizen in zijn mooiste vorm. We zijn in het hart van Malawi en Malawi is in óns hart.

Rijstvelden | Rubberplantage | Mooi bruggetje

Teletubbieland

Via de stad Mzuzu, waar we een paar dagen blijven om wat praktische zaken te regelen, rijden we naar het Nyika-plateau. Daarvoor moeten we een behoorlijk stuk omhoog rijden over uitdagende zandweggetjes. Boven het plateau hangen dreigende grijze wolken en niet veel later begint het te regenen. Veel onderdelen van de auto slijten deze reis harder dan ons lief is, maar de ruitenwissermotor is daar niet een van. Die mag na maanden stilstand eindelijk weer eens aan het werk.

Het plateau is indrukwekkend. Zover het oog reikt zien we glooiende heuvels die gescheiden worden door groene dalen. Oneerbiedig zou je dit als Teletubbieland kunnen omschrijven, maar daarmee doe ik het landschap echt tekort. We wandelen, mountainbiken en rijden in de dagen erna over het plateau en genieten elke minuut. De camping ligt in het midden van het plateau en voor het eerst in weken is het doodstil om ons heen. Nu pas valt op hoe druk Malawi eigenlijk is. Er is altijd wel ergens geluid van mensen, maar hier horen we alleen krekels en het geknisper van het kampvuur. Als de zon ondergaat kijken we met een drankje in de hand hoe zebra’s, elanden en jakhalzen voorbij trekken. Het is alleen wij, de heuvels en de dieren.

Het indrukwekkende Nyika-plateau

Enorme bek

Na een paar dagen stuiteren we via hetzelfde zandweggetje weer omlaag naar het Vwaza National Park. Dit is eigenlijk meer een extra stop om de route op te breken, maar wel een hele mooie. We hebben een huisje dat uitkijkt over een meer voor een decor van bergen, die door het tegenlicht van de late middagzon in een blauwe gloed worden gezet. We zien vanaf ons terrasje hoe nijlpaarden met hun enorme bek boven het wateroppervlak uitsteken en olifanten hun dorst komen lessen.

Het noorden van Malawi is misschien nog wel mooier dan het zuiden. Onderweg trekken rode heuvels met landbouwterrassen, groene dalen, bananenbomen en koffieplantages door de autoruit voorbij, terwijl we meezingen met de essentials van Michael Jackson. En zo rijden we in Malawi van hoogtepunt naar hoogtepunt. Soms letterlijk, want ik schrijf deze blog vanaf een campingplekje in de buurt van Livingstonia, op de rand van een klif, van waar we uitkijken over de kust van het meer van Malawi.

In de vruchtbare heuvels van het achterland bezoeken we een lokale koffieplantage en hiken we naar de 125 meter hoge Manchewe waterval. ’s Avonds eten en borrelen we met andere reizigers. We hebben een paar supergezellige avonden met Nina en Olenka uit Londen, Salomé uit Zwitserland en het Belgisch/Italiaanse koppel Helen en Stefano.

Morgen gaat de reis verder naar het noorden en nemen we langzaam afscheid van Malawi. Na meer dan zes fantastische weken is het tijd voor het volgende land. Op naar Tanzania!

Nijlpaarden en olifanten in Vwaza National Park | Onderweg in het mooie noorden | Koffiebonen stampen | Uitzichten vanaf de camping | Manchewe waterval

Route in chronologische volgorde: Cape Maclear – Zomba – Mulanje – Blantyre – Ntchisi Forest – Ngala Beach – Nkhata Bay – Mzuzu – Nyika-plateau – Vwaza – Livingstonia